LVB & Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag wanneer dit gedrag seksueel van aard is én over de grens gaat van een ander. Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben hier vaker mee te maken als slachtoffer, maar ook doordat zij bij iemand over de grens zijn gegaan.

Voorbeelden van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Iemand kan op verschillende manieren seksueel grensoverschrijdend gedrag ervaren. Dat kan door een ongewenste seksuele opmerking zijn, maar het kan ook voorkomen in het fysieke contact of online.

Voorbeelden zijn:

Seksueel getinte berichten online
Het tegen iemands wil versturen of verspreiden van seksueel getint beeldmateriaal
Ongewenste aanrakingen
Zoenen tegen iemands wil
Aanranding
Verkrachting

Wanneer er sprake is van misleiding, chantage en dwang van het slachtoffer om bepaalde activiteiten te verrichten of te ondergaan én de dader daar geld voor krijgt, is er sprake van seksuele uitbuiting. Op deze pagina vind je daar meer informatie over.

Voor hulp na aanranding of verkrachting kan contact opgenomen met het Centrum Seksueel Geweld. Ook naasten en professionals vinden hier informatie over wat zij kunnen doen.

Meer informatie over seksueel grensoverschrijdend gedrag, de mogelijke signalen en informatie voor professionals, ouders en jeugdigen is ook te vinden op de website van het Nederlands Jeugdinstituut.

Wat maakt mensen met een LVB kwetsbaar voor seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Er zijn verschillende kenmerken van een LVB die kwetsbaar kunnen maken voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan een laag zelfbeeld, minder goede weerbaarheid, moeite met het beoordelen van een situatie en moeite met het verwoorden van emoties en gevoelens. Deze (risico)factoren komen vaker voor bij mensen met een LVB.

Niet alleen persoonlijke factoren kunnen kwetsbaar maken, ook omgevingsfactoren spelen een rol. Misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag komt ook voor binnen zorgorganisaties op woongroepen of bij de dagbesteding. Bijvoorbeeld door een groepsgenoot met een LVB.

Hoe komt het dat mensen met een LVB over de grens van een ander gaan?

Het kan ook voorkomen dat iemand met een LVB zich (onbewust) schuldig maakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat komt omdat mensen met een LVB vaak meer moeite hebben met het inschatten van sociale situaties, het inschatten van iemands intenties en het interpreteren van emoties. Ook een beperktere impulscontrole kan een rol spelen in het plegen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast kan pornografisch materiaal vrij letterlijk worden genomen, wat niet altijd representatief is voor een seksuele relatie.

Waar vind je als professional informatie en ondersteuning?

Als je te maken hebt met met jeugdigen en (jong)volwassenen die seksueel grensoverschrijdend gedrag tonen of hebben ervaren, kan deze informatie je helpen de juiste ondersteuning te vinden en bieden.

Seksuele ontwikkeling bij iemand met een LVB (Richtlijnen)

De seksuele ontwikkeling van jeugdigen en jongvolwassenen met een LVB komt grotendeels overeen met leeftijdsgenoten zonder een beperking. Waar de lichamelijke ontwikkeling hetzelfde is, kan er een verschil zijn in de sociaal-emotionele ontwikkeling vanwege de LVB.

Soms kan gedrag, zoals in het voorbeeld hiernaast, leiden tot een vervelende situatie. Het gedrag past niet in de context, bij de kalenderleeftijd en de verwachting van de omgeving. Maar als je kijkt naar de sociaal-emotionele ontwikkeling van de jeugdige kan dit wel passend zijn in de (vertraagde) seksuele ontwikkeling.

Het experimenteren met seksualiteit en relaties is onderdeel van de seksuele ontwikkeling. Omdat mensen met een LVB meer risico lopen op seksueel gebied, wordt er vanuit de omgeving vaak veel bescherming geboden. Dit kan als valkuil hebben dat er teveel wordt ingeperkt waardoor zij minder ervaringen opdoen en minder mogelijkheden hebben om bepaalde competenties te ontwikkelen. Zoals bijvoorbeeld grenzen aangeven.

Meer informatie over de seksuele ontwikkeling is te vinden in Richtlijn Seksuele Ontwikkeling, in de richtlijn wordt ook aandacht besteed aan jeugdigen met een LVB.

Voorbeeld

Een 14-jarige jongen met een LVB die in een pleeggezin woont laat seksueel grensoverschrijdend gedrag zien: hij vraagt aan een jonger kind of zij haar broek uit wilt doen. Door het pleeggezin en de pleegzorgwerker wordt dit gedrag als ongepast en onveilig voor het jongere kind beschouwd.

Handige tips

Het Vlaggensysteem op een Bordje ontwikkeld voor jeugdigen en jongvolwassenen met een LVB.
De Reactiecirkel, ontwikkeld door Pluryn, zorgt voor structuur en overzicht en geeft hulpverleners handvatten bij hoe zij kunnen handelen als een jeugdige vertelt over seksueel misbruik.
Op de website Kennisplein Gehandicaptensector wordt aandacht besteed aan seksualiteit en aan grensoverschrijdend gedrag.
Begrijpelijke uitleg door Steffie voor iemand met een LVB over onderwerpen als opkomen voor jezelf en grenzen en vriendschappen en relaties.
Voor het onderwijs heeft de Stichting School & Veiligheid een leidraad ontwikkeld over wat je kunt toen tegen en bij seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Vlogs over seksueel misbruik van het Centrum Seksueel Geweld voor verschillende doelgroepen en over verschillende onderwerpen. Bijvoorbeeld voor kinderen, ouders en naasten. Maar ook vlogs waarin de politie antwoordt geeft op verschillende vragen en video’s over seksueel misbruik bij mensen met een (licht) verstandelijke beperking.
De aflevering ‘Je lijf is van jou’ van het Klokhuis geeft duidelijke uitleg over welke aanrakingen oké zijn.
De vernieuwde lijst met contactpersonen zedenpolitie bij seksueel misbruik. Per regio zijn er contactgegevens te vinden. Wel wordt benadrukt dit contact via een aandachtfunctionaris te laten verlopen.
De brochure en factsheet Het mag niet, het mag nooit van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd over de toename van meldingen seksueel grensoverschrijdend gedrag in de zorg en jeugdhulp.