Tijdschrift LVB Onderzoek en Praktijk
LVB Onderzoek & Praktijk is een uitgave voor professionals uit de praktijk en onderzoekswereld. In dit tijdschrift delen we nieuwe inzichten en ervaringen op het gebied van werken met cliënten met LVB problematiek.

Tijdschrift LVB Onderzoek & Praktijk
Dit tijdschrift is een uitgave van het Landelijk Kenniscentrum LVB en verschijnt ieder voor- en najaar. Alle artikelen zijn peer-reviewed. Inhoudelijke bijdragen zijn welkom!
Bijdragen kunnen geleverd worden in de vorm van een artikel, discussiestuk, column, verslag van een congres, notitie over een onderzoek, reactie op een verschenen artikel, recensie over een publicatie, tips over cursussen en workshops, et cetera.
De redactie geeft waar nodig commentaar op ingezonden kopij en samen met de auteur(s) wordt de definitieve versie vormgegeven.
In de auteursrichtlijnen staan de voorwaarden waaraan een publicatie moet voldoen. Alvast een paar belangrijke aanwijzingen:
- De relevantie voor de LVB-zorg moet duidelijk aangegeven zijn.
- Een bijdrage is maximaal 4700 woorden.
De deadline voor het voorjaarsnummer is 1 maart. Voor het najaarsnummer is de deadline 1 september
E-mail de hoofdredactie.
Hoofdredacteur
Mariët van der Molen
Hoofdredacteur
Mariët van der Molen
Redactie
Anika Bexkens
Annematt Collot D’Escury-Koenigs
Jolanda Douma
Annie de Groot
Hendrien Kaal
Maroesjka van Nieuwenhuijzen
Albert Ponsioen
Andries Schilperoord
Hilde Tempel
Tekstcorrecties
Jolanda Douma
Vermenigvuldiging Nezzo print en creatie – Druten
www.nezzo.nl
Correspondentie, kopij
Landelijk Kenniscentrum LVB
t.a.v. Redactie LVB Onderzoek & Praktijk
Churchilllaan 11
3527 GV Utrecht
tel. 030-7400400
E-mail: redactie@kenniscentrumlvb.nl
Bekijk en download gratis de nieuwste editie of ga direct naar losse artikelen
Jaargang 21, nr 1.
Voorwoord
Vol ontluikende knoppen en nieuw leven, brengt deze lente ook een nieuw uiterlijk voor ons tijdschrift. Binnenkant én buitenkant nu net zo fris als de rest van onze huisstijl. En, uiteraard, even inspirerend als voorheen!
Virtual Reality (VR) wordt steeds meer ingezet in diag-nostiek en behandeling van jongeren met een LVB. Roel Kooijmans en Jolanda Westera vroegen jongeren met een LVB en professionals naar hun ervaringen met Virtual Reality (VR). Ondanks een paar kritische noten, waren zowel jeugdigen als professionals enthousiast over de mogelijkheden. Ze vinden VR motiverend, het helpt hen om zich in te leven in situaties en VR roept gemakkelijk emoties op.
Kirstin van Dam en zes collega’s hebben een litera-tuuronderzoek uitgevoerd naar het gebruik van technolo-gie bij ondersteuning in de dagstructuur van mensen met een LVB of met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Onder andere door problemen met executieve functies, is het voor veel van deze mensen lastig om structuur in de dag aan te brengen, terwijl kunnen plannen en het hebben van overzicht belangrijke voorwaarden zijn voor zelfredzaam-heid, zelfstandigheid en eigen regie. Uit dit onderzoek blijkt onder andere dat vooral draagbare technologie zoals (apps op) smartphones via prompts en time-cues kunnen bijdragen aan een betere dagstructuur van mensen met NAH of een LVB.
Binnen de redactie spreken we al langere tijd over het belang van kennis over LVB binnen organisaties die regel-matig te maken hebben met mensen met een LVB zonder dat ze hier specifiek op gericht zijn. Sammy Roordingschrijft daar over in haar column. Ze legt op heldere wijze de vinger op de zere plek. Ik hoop dan ook van harte dat haar column breed verspreid wordt, zodat de boodschap ook daar terecht komt waar we ’m willen hebben. Overigens, dat breed verspreiden gebeurt ook via LinkedIn waar we alle bijdragen van ons tijdschrift en veel ander LVB gerelateerde berichten delen.
In hun stuk ASS versus TOS beschrijven Jakob Christiaens en vier collega’s aan de hand van de casus Adam het belang van een adequate diagnose. Adam kreeg op jonge leeftijd de diagnose ASS, terwijl, zo bleek later, een diagnose TOS beter paste. Die nieuwe diagnose leidde tot plaatsing op een andere school die beter aansloot bij de behoeften van Adam. De auteurs geven aan dat het niet makkelijk is om ASS van TOS te onderscheiden, maar dat het wel noodzakelijk en mogelijk is. Bovendien geven ze daar handvatten voor.
De (zeer) oplettende lezer zal gezien hebben dat er een nieuwe naam vermeld staat in de lijst met redactieleden, namelijk die van Anika Bexkens. Anika is scientist practitioner ten voeten uit, met altijd al een been in de praktijk én een been in de wetenschap. Een fantastische aanvulling voor de redactie. Met het lezen van haar antwoorden op een paar vragen die we haar voorlegden, kunt u zich een beeld vormen van haar kennis en kunde. Ook leuk: zij reageert in haar rol als waarnemend hoofdopleider van een GZ-opleiding gelijk op de column van Sammy Roording.
Tenslotte eindigen we deze editie met de samenvattingen van twee proefschriften die onlangs verdedigd zijn. De eerste is van Fenneke Verberg over het belang van een ‘growth mindset’ bij jongeren met een LVB en de mogelijkheid dat te trainen met De Groeifabriek. De andere gepromoveerde is Miriam Zaagsma die onder andere samen met een cliënt met een VB onderzoek deed naar ervaringen met de digitale service DigiContact, waarmee op afstand begeleiding geboden kan worden.
Veel leesplezier en inspiratie gewenst en tot in het najaar!
Ervaringen van jeugdigen en professionals met het inzetten van Virtual Reality in onderzoek en behandeling
Kooijmans & Westera
- LVB Onderzoek & Praktijk voorjaar 2023
De inzet van Virtual Reality (VR) in de diagnostiek en behandeling van jeugdigen met een LVB is veelbelovend. VR-techno-logie lijkt goed aan te sluiten bij hun motivatie en mogelijkheden. Voor de beoordeling van de haalbaarheid en effectiviteit van VR en de doorontwikkeling van VR als behandel-tool is het belangrijk om de beleving van jeugdigen mee te nemen. Hoe ervaren de jeugdigen de inzet van VR in diagnostiek en behandeling? We vroegen het aan jeugdigen met een LVB die hadden meegedaan aan een onderzoek van de Universiteit Utrecht naar de bruikbaarheid van VR bij het meten van sociale informatieverwerkingsstrategieën van jeugdigen. Ook vroegen we collega’s naar hun ervaringen met VR in brede zin. Zowel jeugdigen als professionals zijn enthousiast over de mogelijkheden. Ze vinden VR motiverend, het helpt hen om zich in te leven in situaties en VR roept gemakkelijk emoties op. Een aantal jeugdigen is kritisch over aspecten van de technologie. Professionals zien veel mogelijkheden, maar ook dat toepassingen nog niet helemaal toegesneden zijn op hun wensen voor behandeling. De balans is positief: we zien voldoende kansen om de komende tijd te blijven pionieren. Tot slot doen we een oproep aan anderen om dit samen met ons te doen
Inzet van technologie die ondersteunt bij dagstructuur bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel of een licht verstandelijke beperking: review van literatuur
van Dam, Patel, de Groot, ter Stal, Boon, Van der Poel
- LVB Onderzoek & Praktijk voorjaar 2023
Inleiding: Mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben vaak moeite met dagstructuur. Technologie kan hierbij als ondersteuning worden ingezet. Vanuit de praktijk ontstond de vraag wat in de wetenschappelijke literatuur bekend is over de inzet van technologie ter ondersteuning van dagstructuur bij mensen met NAH en LVB. In deze studie doen we literatuuronderzoek om antwoord te geven op deze vraag.Methode: We deden twee zoekacties binnen de wetenschappelijke literatuur, één voor de doelgroep NAH en vervolgens een geüpdatete zoekactie voor de doelgroep NAH en LVB.Resultaten: Uit de eerste zoekactie includeerden we 12 artikelen gepubliceerd vanaf 2010 en uit de tweede zoekactie vier reviews die focusten op de doelgroep NAH. We vonden slechts één review die de doelgroep LVB includeerde.Conclusie: Uit de gevonden studies blijkt dat de inzet van technologie een positief effect heeft op het behalen van doelen en psychosociale uitkomsten. Vooral draagbare technologie zoals (apps op) smartphones kunnen via prompts en time-cues bijdragen aan een betere dagstructuur van mensen met NAH of een LVB. Voor succesvol gebruik op de lange termijn zijn aandacht voor een match in de keuze van technologie en voor training in het gebruik van de technologie noodzakelijk. Over meer recent opkomende technologieën als zorgrobots en smartwatches is nog weinig te vinden.
De onzichtbare beperking; Waarom het (her)kennen van het onbekende cruciaal is
Roording
- LVB Onderzoek en Praktijk voorjaar 2023
De schrijver van de column kan een gedragswetenschapper, een groepsleider, een wetenschappelijk onderzoeker, een beleidsmaker en/of een ouder zijn. Wat zij gemeen hebben, zijn hun ervaringen met mensen met een licht verstandelijke beperking. In deze LVB Onderzoek & Praktijk geven wij het woord aan Sammy Roording. Zij is als Klinisch Neuropsycholoog / promovenda betrokken bij het expertise centrum LVB en Psychiatrie van Karakter. Zij is daarnaast projectleider bij de Academische Werkplaats Kajak en mede auteur van het blended psycho-educatie programma Straatwijzer, voor jongeren met een LVB en Psychiatrische stoornis en hun ouders. Zij is tevens als praktijkopleider, supervisor en docent betrokken bij diverse GZ- en KNP-opleidingen
ASS versus TOS: een moeilijk maar belangrijk onderscheid. Een illustratieve case report
Christiaens, van Vliet, Kasius, de Groote, Martin
- LVB Onderzoek en Praktijk voorjaar 2023
Taalontwikkelingsproblemen zijn zowel bij kinderen met een autismespectrumstoornis (ASS) als bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) vaak een aanmeldingsreden voor verder onderzoek. Gedragsmatig is er bij ASS, maar ook vaak bij TOS, sprake van repetitief gedrag, vasthouden aan routines en directe of uitgestelde echolalie. Hierdoor is het vaak lastig TOS en ASS van elkaar te onderscheiden, zeker bij kinderen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Dit onderscheid bepaalt echter wel de aanpak en schooloriëntatie. Aan de hand van een casus schetsen we de differentiaal-diagnostiek tussen TOS en ASS en de impact die een verkeerde schooloriëntatie kan hebben op de ontwikkelingskansen
Interview met nieuw redactielid Anika Bexkens
Anika Bexkens
- LVB Onderzoek en Praktijk voorjaar 2023
Sinds begin dit jaar versterkt Anika Bexkens de redactie van LVB Onderzoek & Praktijk. Anika promoveerde in 2013 tot doctor aan de Universiteit van Amsterdam. Haar promotieonderzoek was gericht op risicogedrag bij adolescenten met een licht verstandelijke beperking en/of gedragsproblemen. Tegelijkertijd met haar promotietraject volgde zij ook de GZ-opleiding. Om de lezers van LVB Onderzoek & Praktijk kennis te laten maken met Anika, hebben we haar enkele vragen gesteld over haar interesses in en ervaring met onderzoek en mensen met een LVB. Hieronder staan haar antwoorden.
Promotienieuws
Verbergs, Zaagsma
- LVB Onderzoek en Praktijk voorjaar 2023
Op 23 december 2022 verdedigde Fenneke Verberg haar proefschrift over De Groeifabriek, een interventie gericht op het stimuleren van een ‘groeimindset’. Hieronder de Engelstalige samenvatting uit haar proefschrift. De digitale versie van haar proefschrift is hier te vinden.
Miriam Zaagsma verdedigde op 16 februari 2023 haar proefschrift over ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking op afstand met minder perso-neelsinzet. Philadelphia Zorg heeft de digitale ondersteu-ning DigiContact ontwikkeld zodat cliënten meer controle hebben over hun ondersteuning. Zaagsma onderzocht ervaringen met deze manier van ondersteuning. Hieronder staat de Engelstalige samenvatting van haar proefschrift. De digitale versie is hier te vinden