PTSS, trauma hechtingstoornis, problematische gehechtheid & LVB
In dit bronnenoverzicht bundelen we bronnen die binnen de GGZ gebruikt kunnen worden voor het herkennen van, en aansluiten op een LVB en in de LVB-zorg voor signalering, diagnostiek en behandeling van psychische problemen.
Op deze pagina van het overzicht Informatiebronnen LVB & psychische problemen vind je bronnen over passende diagnostiek, behandeling en begeleiding bij trauma, PTSS, hechtingsstoornis en hechtingsproblematiek in combinatie met een LVB .
Kijk voor andere (specifieke) psychische problemen of informatiebronnen over een licht verstandelijke beperking op de betreffende pagina in dit overzicht.
Posttraumatische stressstoornis, trauma
Algemeen
Handreiking ‘Tijdig signaleren en behandelen van trauma- en stressorgerelateerde problemen bij jeugdigen en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking’
Deze handreiking van Academische Werkplaats Kajak biedt een beknopt, state of the art overzicht van de diagnostiek en behandeling van trauma bij mensen met een LVB.
Video: Als trauma zichtbaar wordt in gedrag – Centrum voor Consultatie en Expertise
In deze video van het Centrum voor Consultatie en Expertise vertelt Maril Veraart meer over trauma als overlevingsgedrag, ook bij mensen met een (licht) verstandelijke beperking.
Lezing: Stress, trauma en veerkracht bij mensen met een verstandelijke beperking
In deze lezing bespreekt Matthijs Heijstek hoe traumatische gebeurtenissen impact hebben op het ontwikkelen en functioneren van het stresssysteem; Hoe het stresssysteem steeds vaker grote stressreacties gaat geven op dagelijkse gebeurtenissen; Hoe dit kan leiden tot mentale en lichamelijke ziektes en wat we hieraan kunnen doen. Hij deelt uit zijn eigen onderzoek, maar ook ervaringen die uit zijn werk als orthopedagoog-generalist in de zorg aan mensen met een beperking
Artikel: Invloed van trauma bij mensen met een verstandelijke beperking
Steeds vaker wordt de aandacht gevestigd op de link tussen probleemgedrag en traumatische ervaringen. Weten wat iemand heeft meegemaakt, kan helpen gedrag beter te begrijpen en begeleiden. Hoewel altijd onderzocht moet worden of individuele traumabehandeling ingezet kan worden om te komen tot verwerking, kan het in een aantal gevallen vooral belangrijk zijn om aanpassingen in en door de omgeving te maken om de traumatische stress te verlagen.
Podcasts van de Vereniging EMDR Nederland
Namens de Vereniging EMDR Nederland worden er podcasts opgenomen over een specifiek toepassingsgebied van EMDR. In de aflevering EMDR en LVB: Mirjam Lammers, GZ psycholoog en EMDR practitioner bij Kristal (van GGZ Rivierduinen) heeft samen met Elmedina Dautovic en Marloes Kool de Traumatrein opgezet.
Diagnostiek
Traumascreener voor volwassenen met een LVB (TS-LVB) beschikbaar (gratis)
Het screeningsinstrument voor PTSS bij volwassenen met een LVB, de TS-LVB (pdf), is te downloaden. Anne Versluis (gedragswetenschapper bij ’s Heeren Loo) heeft een bestaande traumascreener voor kinderen en jeugdigen (KJTS) aangepast voor gebruik bij volwassenen met een LVB. Met de TS-LVB stel je niet de diagnose PTSS, maar het geeft wel aan of vervolgonderzoek naar PTSS nodig is. Iemand met een LVB kan (onder begeleiding) in ongeveer 10 minuten de TS-LVB invullen. De TS-LVB heeft een hoge interne consistentie en een uitstekende validiteit voor het onderscheiden van PTSS bij volwassenen met een LVB, aldus dit artikel.
DITS-LVB
De DITS-LVB is een klinisch interview waarmee een posttraumatische stressstoornis (PTSS) kan worden gediagnostiseerd bij mensen met een LVB vanaf de leeftijd van 6 jaar volgens de criteria van de DSM-5-TR. Je kunt het interview via deze pagina aanvragen. Anne Versluis deed onderzoek naar de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van de DITS-LVB
Psycho-educatie
Psycho-educatie over trauma (behandeling) in taal en beeld
Op deze pagina van op de website van Yentl Klabbers staan links naar verschillende vormen van psycho-educatie over trauma en traumabehandeling. Sommige zijn voor professionals, maar er zijn ook bronnen voor kinderen of mensen met een LVB, zoals een animatiefilmpje over EMDR en een afbeelding van mogelijke signalen van een PTSS.
Behandeling
Traumatrein – Rivierduinen Kristal
De Traumatrein is een intensieve ambulante traumabehandeling voor volwassenen met een IQ onder de 85 en (c)PTSS. Een behandeling in de traumatrein duurt 4 weken. Elke week zijn er 2 behandeldagen, waarbij afhankelijk van het niveau van de cliënt een combinatie aangeboden wordt van imaginaire exposure, EMDR, en een uur sporten en bewegen.
Werkboek stabilisatietechnieken tijdens EMDR – Poli+
De in dit werkboek beschreven technieken bieden de patiënt, maar ook de therapeut en begeleider meer gereedschap, meer vaardigheden en meer vertrouwen om met (overspoelende) emoties om te gaan.
Artikel: EMDR voor trauma- en stressorgerelateerde klachten bij patiënten met een verstandelijke beperking (Mevissen et al. (2018), Directieve Therapie, 36(1), 5-26)
In dit artikel staan de mogelijkheden van EMDR in de behandeling van trauma- en stressorgerelateerde psychopathologie bij mensen met een VB beschreven. O.a. wordt ingegaan op welke mogelijkheden er zijn voor de diagnostiek van PTSS bij mensen met een VB en hoe EMDR kan worden toegepast bij deze doelgroep.
Engelstalig artikel over aanpassingen aan EMDR voor toepassing bij LVB
Dit artikel van Simone Schipper-Eindhoven (Prinsenstichting) en collega’s beschrijft wat nodig is om EMDR ook bij mensen met een LVB in te zetten. Dit is gedaan op basis van een literatuurstudie. Voorgestelde aanpassingen zijn gericht op de wijze waarop EMDR gegeven wordt (zoals vereenvoudigen taalgebruik en tempo), betrokkenheid van anderen (zoals familie en professionals), en de therapeutische relatie (zoals meer tijd nemen).
Eerste onderzoeksresultaten en training intensieve traumabehandeling bij LVB
Anne Versluis, gedragswetenschapper bij ’s Heeren Loo, onderzoekt het effect van intensieve traumabehandeling bij mensen met een LVB, PTSS en ernstige gedragsproblemen. Daarvan zijn nu de eerste resultaten bekend. Van de 12 cliënten hebben 11 cliënten de therapie succesvol afgerond. En direct na de therapie waren 10 cliënten vrij van PTSS. De resultaten zijn veelbelovend, maar nog niet definitief. Daarvoor zijn meer analyses nodig. In dit filmpje hoor je de ervaringen van cliënten, een therapeut en Anne.
Begeleiding
Trauma Informed Care (TIC) is een manier van werken waarbij er meer aandacht uitgaat naar de impact van ingrijpende jeugdervaringen en wat de effecten van die ervaringen zijn op het uiteindelijke gedrag van iemand. De zorgorganisatie Koraal werkt middels TIC en deelt hier meer over hun werkwijze. In dit artikel in het tijdschrift LVB & Onderzoek en Praktijk wordt TIC beschreven als organisatiebreed raamwerk.
Hechtingstoornis, problematische gehechtheid
Algemeen
Handreiking Problematische gehechtheid bij jeugdigen met een LVB – Academische Werkplaats Kajak
Deze practice-based handreiking van AW Kajak is een eerste aanzet om elementen uit de verschillende richtlijnen en (inter)nationale vakliteratuur te combineren met ervaringen uit de praktijk van de specialistische jeugd-GGZ en LVB-jeugdzorg en is bedoeld voor behandeling en diagnostiek voor jeugdigen met een LVB.
Kennisplein gehandicaptensector – subpagina over LVB en gehechtheidsproblematiek
Deze pagina biedt professionals verschillende kennisbronnen over LVB en gehechtheidsproblematiek.
Handreiking over gehechtheid en basisveiligheid
Deze handreiking uit 2022 gaat in op het begrip gehechtheid, aspecten van een veilige gehechtheid, aspecten van een onveilige gehechtheid, praktische richtlijnen voor ondersteuning van cliënten en tot slot begeleiding en behandeling.
Onveilig gehecht of een hechtingsstoornis: Het onderkennen van hechtingsproblematiek bij mensen met een verstandelijke beperking
Het doel van deze publicatie uit 2006 is op een heldere manier kennis te verspreiden over hechtingsproblematiek en de herkenbaarheid te vergroten van signalen in de omgang die hiermee te maken kunnen hebben.
Publicatie: Gehechtheid, Basisveiligheid, Basisvertrouwen
De herziene publicatie ‘Gehechtheid, basisveiligheid en basisvertrouwen’ van Cordaan gaat in op de gehechtheidsrelatie: het fundament van een gezonde emotionele ontwikkeling.
Video: Trajectum Talk Trauma
In deze video vertelt Liesbeth Mevissen hoe je trauma bij iemand met een verstandelijke beperking kan herkennen, wat de gevolgen zijn als trauma niet op tijd behandeld wordt en hoe jij als professional de cliënt kan begeleiden.
Webinar: Herkennen en omgaan met gehechtheidsproblemen bij mensen met een LVB – ’s Heeren Loo
In dit webinar wordt meer verteld over gehechtheidsproblemen bij mensen met een LVB en handvatten die je in je werk kunt gebruiken om hier mee om te gaan.
Begeleiding
De ARGOS-methode
De ARGOS-methode is ontwikkeld voor begeleiders of andere (beroeps)opvoeders die te maken krijgen met de combinatie van een hechtingsstoornis en een LVB. Doel van ARGOS is om begeleidingshandvatten te vinden die aansluiten bij de hulpvraag.
Hou me vast, maar raak me niet aan – een handreiking voor begeleiders
In dit boekje uit 2010 wordt uitgelegd hoe begeleiders om kunnen gaan met cliënten met problematische gehechtheid.
Mentaliseren kan je leren – Introductie in Mentaliseren Bevorderende Begeleiding (MBB)
Deze handreiking uit 2015 is voor alle begeleiders van mensen met een visuele en/of verstandelijke beperking die te maken hebben met problematische gehechtheid, psychiatrische stoornissen en/of gedragsproblemen. Het is een introductie in Mentaliseren Bevorderende Begeleiding (MBB).
