Licht verstandelijke beperking: alledaagse ondersteuning en begeleiding
In dit bronnenoverzicht bundelen we bronnen die binnen de GGZ gebruikt kunnen worden voor het herkennen van, en aansluiten op een LVB en in de LVB-zorg voor signalering, diagnostiek en behandeling van psychische problemen.
Werk je binnen de GGZ en wil je meer weten over een licht verstandelijke beperking (LVB) dan vind je op deze pagina methoden voor een positieve alledaagse ondersteuning en begeleiding en voor psycho-educatie over een LVB.
Een positieve alledaagse ondersteuning en een goed pedagogisch klimaat zijn niet alleen een voorwaarde voor een succesvolle behandeling, maar ook om emotionele en gedragsproblemen te voorkomen of te verminderen. Als iemand zich niet veilig en op zijn gemak voelt, zal dat negatieve gevolgen hebben voor zijn welbevinden.
Een positieve ondersteuning/begeleiding wordt bevorderd door in de communicatie en bejegening aan te sluiten op de LVB en op het niveau van de sociaal-emotionele ontwikkeling (zie informatiebronnen: licht verstandelijke beperking).
Daarnaast is er een aantal methoden dat bij mensen met een (L)VB in de praktijk wordt ingezet.
Oplossingsgericht werken
Een overzicht van screeningsinstrumenten staat in de Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking (LVB) en zwakbegaafdheid (versie 2017) – Landelijk Kenniscentrum LVB.
Een aantal specifieke screeningsinstrumenten staat hieronder vermeld. De meeste brengen het niveau van zelfredzaamheid en /of adaptieve vaardigheden in beeld. Afgeraden wordt om de SRZ-P af te nemen, omdat die verouderd is en er nu recenter ontwikkelde en gevalideerde instrumenten in te zetten zijn.
SCIL – Screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking (te bestellen via Hogrefe)
De SCIL is een korte screeningslijst om snel te screenen op een mogelijke LVB. In 90% wordt een LVB correct voorspeld. Inmiddels is de SCIL gevalideerd in de (forensische) psychiatrie. Door Parnassia is een instructievideo gemaakt over de afname van de SCIL en VGGNet heeft een overzicht gemaakt over hoe je de SCIL inzetten kan.
SCAF – Screener voor adaptief functioneren en een lichte verstandelijke beperking.
De SCAF is een screeningsvragenlijst voor adaptief functioneren bij personen waarbij mogelijk sprake is van een LVB, in tegenstelling tot de SCIL is de SCAF nog niet gevalideerd bij patiënten met ernstige psychiatrische problemen. Beiden kunnen gecombineerd worden. om in korte tijd een inschatting van het functioneren op de belangrijkste domeinen uit de DSM-5-TR classificatie van LVB te maken. De SCAF kan ook worden ingezet als uitgangspunt voor een behandel- of zorgplan. De SCIL en SCAF kan worden ingezet door elke professional die in aanraking komt met personen met LVB, waaronder in het onderwijs, de GGZ, de gehandicaptenzorg, psychiatrie, de politie, bij reclassering en in penitentiaire inrichtingen.
Gentle-teaching
Bij Gentle Teaching ligt het accent niet op het afleren van ‘ongewenst gedrag’, maar op het ontwikkelen van onvoorwaardelijke relaties. Als de relatie met iemand met een (L)VB goed en onvoorwaardelijk is, kunnen we hem op een veilige en liefdevolle manier helpen problemen op te lossen zonder dat dat voor hemzelf of de omgeving schadelijk is.
Op de website https://www.gentleteaching.nl wordt meer informatie over deze methode gegeven.
In de databank Interventies met geschikte interventies voor o.a. de gehandicaptenzorg staat ook een beschrijving van Gentle teaching.
In dit webinar over Gentle teaching wordt o.a. ingegaan op: Wat is Gentle Teaching? Hoe werk je echt mensgericht vanuit deze benadering?
E-learning: Gentle teaching
In deze geaccrediteerde e-learning kun je aan de hand van 20 vragen jezelf basiskennis bijbrengen over Gentle Teaching en hoe je dat kunt inzetten om weerstand en agressie bij cliënten te voorkomen.
Triple-C
Triple-C is een visie en een methodiek voor de begeleiding en behandeling van mensen met een (verstandelijke) beperking, die daarnaast gedragsproblemen of psychische problemen hebben. De drie C’s van Triple-C staan voor Cliënt, Coach en Competentie. Coaches (begeleiders) ondersteunen cliënten door op basis van een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie samen competenties op te bouwen.
Op de website van ASVZ staat meer informatie over Triple-C, waaronder links naar verschillende publicaties en downloads.
Triple-C Podcastserie
Hierin wordt alles rondom Triple-C besproken; van het ontstaan, de praktijk tot en met de inzet van zorgtechnologie. Op dit moment zijn er 3 podcasts. De eerste geeft een introductie op Triple-C. Wat is het, hoe is het ontstaan en wat kun je ermee? De tweede aflevering gaat over de menselijke behoeften en waarden. Die vormen samen één van de pijlers van het Triple-C model. Aflevering 3 gaat over probleemgedrag. Dit wordt gezien als signaal van onvervulde menselijke behoefte, niet voor cliënten, maar ook voor medewerkers.
Presentatiebenadering
Professionals die werken volgens de presentiebenadering zetten de relatie tussen hen en de cliënt centraal. Kenmerkend voor de presentiebenadering is dus: er zijn voor de ander. De presentiebenadering is geen methode, maar is gericht op het vormgeven van de relatie tussen cliënten en hulpverleners.
Op de site van het kennispleingehandicaptensector is meer informatie en casuïstiek over de presentatiebenadering te vinden.
Motiverende gespreksvoering
Motiverende Gespreksvoering (MGV) wordt door de grondleggers, Miller en Rollnick, gedefinieerd als een op samenwerking gerichte gespreksstijl die iemands eigen motivatie en bereidheid tot verandering versterkt. Het gaat om de intrinsieke motivatie van de persoon zelf.
Algemeen
Klik hier voor een samenvatting Motverende gespreksvoering.
LVB en motiverende gespreksvoering
In onderstaande bronnen wordt verder uiteengezet wat MGV is en hoe het kan worden in gezet bij mensen met een LVB.
Artikel – Motiverende gespreksvoering bij mensen met een lichte verstandelijke beperking (Frielink et al. (2014), Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 53(2), 36-48.)
Artikel – Effectiviteit van een training motiverende gespreksvoering voor begeleiders van mensen met een licht verstandelijke beperking en ernstige gedragsproblemen: Een pilotstudy (De Jonge et al. (2016). Directieve Therapie, 36(3), 220-235.)
Leertraject motiverende gespreksvoering bij cliënten met een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
