GGZ & licht verstandelijke beperking
In dit bronnenoverzicht bundelen we bronnen die binnen de GGZ gebruikt kunnen worden voor het herkennen van, en aansluiten op een LVB en in de LVB-zorg voor signalering, diagnostiek en behandeling van psychische problemen.
Hieronder vind je bronnen over wat een licht verstandelijke beperking (LVB) is, wat daarvan de belangrijkste kenmerken zijn, hoe je een LVB herkent en hoe je kunt aansluiten in de communicatie en bejegening.
Wanneer spreken we van een LVB?
Volgens de internationale definities van de DSM-5-TR en de American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD) wordt een LVB gekenmerkt door significante beperkingen in de cognitieve ontwikkeling en in de adaptieve vaardigheden die in de ontwikkelingsperiode ontstaan. De AAIDD specificeert dit laatste en spreekt van voor het 22e levensjaar.
Concreet gaat het wat betreft de cognitieve beperkingen om een totale IQ-score tussen de 50 en 70/75. In Nederland kunnen mensen met een IQ-score tussen de 70 en 85, en die dus niet verstandelijk beperkt zijn, maar wel (ernstige) bijkomende problemen met de adaptieve vaardigheden hebben, eveneens gebruikmaken van de zorg voor mensen met een LVB.
Volgens die praktijkdefinitie, die ook in dit overzicht wordt aangehouden, wordt een LVB dus gekenmerkt door een IQ-score tussen ongeveer 50-85 en significante beperkingen in de adaptieve vaardigheden.
Hieruit blijkt dat een lagere IQ-score alleen niet volstaat om te spreken van een LVB. De adaptieve vaardigheden zijn daarvoor minstens zo belangrijk. Daarnaast biedt inzicht in de adaptieve vaardigheden van iemand ook meer ingangen om de ondersteuningsbehoefte te bepalen.
Kenmerken van een LVB
Tool: Signalenkaart LVB – Landelijk Kenniscentrum LVB
Een praktisch overzicht om de signalen van een mogelijke licht verstandelijke beperking (LVB) te herkennen en op de beperking aan te sluiten.
In deze publicatie staan de kenmerken van een LVB vrij uitgebreid beschreven. Ook wordt ingegaan op hoe in diagnostiek en behandeling op de LVB kan worden aangesloten.
Video: Kennismaken met een LVB
In deze video laat prof. dr. Xavier Moonen je kennismaken met de kenmerken van een LVB. Weet jij wanneer je kunt zeggen dat iemand een LVB heeft en om hoeveel mensen het gaat? Ook maak je kennis met een aantal screeningsinstrumenten zoals de SCIL en krijg je tips om ook in de geschreven communicatie aan te sluiten bij mensen met een LVB.
Website: Wat is een licht verstandelijke beperking? – Expertisepunt VB
Op deze website staat informatie over wat een LVB is, maar ook hoe een LVB te herkennen, en hoe de communicatie en benadering daarop aan te sluiten.
E-learning Zie jij het, die LVB? – Landelijk Kenniscentrum LVB
Deze gratis geaccrediteerde e-learning leert je een LVB herkennen en helpt je er in jouw werk op aan te sluiten. Ook te volgen bij GGZ Ecademy en de VGN Academie.
Handreiking: (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking (LVB) en zwakbegaafdheid (versie 2017) – Landelijk Kenniscentrum LVB.
In deze publicatie staat informatie over wat een LVB is, tips over hoe een LVB te herkennen, te screenen en te onderzoeken/diagnosticeren, inclusief links naar de instrumenten die daarvoor kunnen worden ingezet.
Brochure: Hoe herken ik mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) – De Borg
In deze brochure staan o.a. tips over hoe een LVB herkend kan worden.
Website: LVB – Bewustwording en herkenning – Expertisepunt VB
Op deze al eerder genoemde website staat ook informatie over hoe een LVB te herkennen is.
E-learning: Herkennen van een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
Dit leertraject is voor iedereen (maar vooral uitvoerend medewerkers in de GGZ) die meer wil weten over wat een LVB is en hoe je een LVB kunt herkennen.
Aan het uiterlijk is vaak niet te zien dat iemand functioneert op het niveau van een LVB. Daardoor worden mensen met een LVB nogal eens op een hoger niveau ingeschat en aangesproken (van weten, kunnen en aankunnen) dan waartoe ze werkelijk in staat zijn.
Ze worden dan overvraagd, wat kan leiden tot stress, wat zeker als het vaak en langdurig voorkomt, weer kan leiden tot allerlei emotionele, gedrag en psychische problemen. Door rekening te houden met een mogelijke LVB kun je overvraging voorkomen.
Aansluiten bij een LVB… (hoe) doe jij dat? – Landelijk Kenniscentrum LVB
In deze tool staan praktische handvatten voor het aansluiten bij een LVB in (hulp)gesprekken en links naar verdieping. Voor iedereen die in het werk contact heeft met iemand met een LVB. Van algemene gesprekstips tot suggesties voor het aanpassen van interventies.
De tool is gebaseerd op diverse handreikingen en richtlijnen van het Landelijk Kenniscentrum LVB.
Handreiking begeleiden van ouders met een LVB en multiproblematiek
In hoofdstuk 3 van deze handreiking staan tips om in de communicatie aan te sluiten op de LVB. In hoofdstuk 2 (p. 28) staat beschreven welke aspecten belangrijk zijn in de houding van een professional (in deze publicatie, de gezinsbegeleider) om tot een goede en constructieve (werk)relatie met iemand met een LVB te komen.
Communicatie en benadering – Expertisepunt VB
Deze al eerder genoemde website besteedt op deze subpagina aandacht aan hoe communicatie en benadering op een LVB aangesloten kunnen worden.
Factsheet Eenvoudige taal voor laaggeletterden – Stichting lezen en schrijven
In deze factsheet op de website van de Stichting Lezen en Schrijven staan tips om in eenvoudige taal te schrijven.
Taal voor allemaal (Tva) maakt informatie voor iedereen passend: zoveel mogelijk mensen begrijpen de boodschap én voelen zich aangesproken door de vormgeving. Ze bieden o.a. workshops aan, maar ook boekjes, zoals een boekje Schrijven in Tva – bedoeld voor mensen met zeer lage taalvaardigheden en een boekje Schrijven in Tva+ – bedoeld voor mensen met lage taalvaardigheden.
E-learning Omgaan met cliënten met een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
Dit leertraject is voor iedereen (maar vooral uitvoerend medewerkers in de GGZ) die meer wil weten over hoe om in de omgang aan te sluiten op een LVB en waar rekening mee moet worden gehouden.
E-learning Grondhouding t.o.v. cliënten met een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
Dit leertraject biedt een verdieping op de e-learnings over het herkennen van en omgaan met cliënten met een LVB. Het beoogt professionals te helpen om een juiste grondhouding aan te nemen wanneer gewerkt wordt met cliënten met een LVB.
Om iemand met een LVB goed te ondersteunen moet worden aangesloten op het niveau van sociaal-emotionele ontwikkeling, om overvraging op het gebied van aankunnen te voorkomen. Hieronder staan bronnen over sociaal-emotionele ontwikkeling en hoe de ondersteuning daarop kan aansluiten.
Algemeen
Sociaal-emotionele ontwikkeling: Omschrijving fasen en bijbehorende begeleidingsstijl
In deze publicatie uit 2022 staat een omschrijving van de verschillende fasen van de sociaal-emotionele ontwikkeling. Uitgangspunt daarbij is de fasen zoals beschreven Došen.
Boek Emotionele ontwikkeling. Over basisbehoefte en draagkracht, kwetsbaarheid en plezier, Dit boek biedt een praktijkgericht denk- en handelingskader aan voor zowel de dagelijkse opvoeding als de hulpverlening. Theorie en achtergronden worden telkens afgewisseld met verhalen uit de praktijk.
Kennisplein Gehandicaptensector: emotionele ontwikkeling
Met of zonder verstandelijke beperking, voor iedereen gelden dezelfde menselijke behoeften. Naast de basisbehoeften zoals eten, drinken en slapen, is het emotionele welbevinden erg belangrijk. Mensen hebben het nodig om zich veilig, verbonden, gewaardeerd en competent te voelen en om zelf regie op hun eigen leven te kunnen uitoefenen. Kennis van het emotionele ontwikkelingsniveau is nodig om de begeleidingsstijl goed aan te kunnen laten aansluiten. Lees meer hierover op de themapagina met o.a, links naar tools.
Video’s over emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking
Emotionele ontwikkeling is een belangrijke invalshoek om gedrag van mensen met een VB beter te begrijpen en te verklaren. Daarom staat dit thema centraal in een serie video’s op het CCE Podium. In de eerste video legt Angelique Peters uit hoe je aansluit op de emotionele behoeften van een cliënt en hoe je herkent welke ondersteuning nodig is. In de tweede video vertelt Gerrit Vignero hoe ‘De draad’ helpt om inzicht te geven in de band tussen ouder en kind. In de derde video vertelt Bianca Vugts over goed afstemmen op de cliënt en het belang om ervaringen te ordenen en grip te krijgen op de werkelijkheid. In de vierde video vertelt Lex Wijnroks hoe je chronische stress bij cliënten herkent, voorkomt en vermindert.
Bij mensen met een (licht) verstandelijke beperking
Handboek emotionele ontwikkeling en verstandelijke beperking (te bestellen, maar klik hier voor de inhoudsopgave en hoofdstuk 1)
Dit boek gaat in op de theoretische kaders van emotionele ontwikkeling en op de diagnostiek en ondersteuning.
Dit artikel uit 2019 brengt een overzicht van de meest recente ontwikkelingsdynamische inzichten over de verbinding tussen verstandelijke beperking en emotionele ontwikkeling. Het gaat o.a. in op de definiëring van een aantal concepten en op assessment/diagnostiek en ondersteuning.
Publicatie: Emotionele ontwikkeling
De herziene publicatie ‘Emotionele ontwikkeling’ van Cordaan biedt informatie over de fasen en begeleidingsstijl.
De emotionele ontwikkeling vormt de rode draad in dit proefschrift, zowel wat het psychometrische onderzoek betreft naar de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling, als wat het actieonderzoek betreft naar de ontwikkeling van een coachingsmethodiek voor begeleiders van deze doelgroep.
