Licht verstandelijke beperking: Screenen en diagnosticeren
In dit bronnenoverzicht bundelen we bronnen die binnen de GGZ gebruikt kunnen worden voor het herkennen van, en aansluiten op een LVB en in de LVB-zorg voor signalering, diagnostiek en behandeling van psychische problemen.
Werk je binnen de GGZ en wil je meer weten over een licht verstandelijke beperking (LVB) dan vind je op deze pagina bronnen over: hoe je bij het vermoeden van een LVB kunt screenen en hoe de -mate van de- beperking kan worden vastgesteld.
Een overzicht van screeningsinstrumenten staat in de Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking (LVB) en zwakbegaafdheid (versie 2017) – Landelijk Kenniscentrum LVB.
Een aantal specifieke screeningsinstrumenten staat hieronder vermeld. De meeste brengen het niveau van zelfredzaamheid en /of adaptieve vaardigheden in beeld. Afgeraden wordt om de SRZ-P af te nemen, omdat die verouderd is en er nu recenter ontwikkelde en gevalideerde instrumenten in te zetten zijn.
SCIL – Screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking (te bestellen via Hogrefe)
De SCIL is een korte screeningslijst om snel te screenen op een mogelijke LVB. In 90% wordt een LVB correct voorspeld. Inmiddels is de SCIL gevalideerd in de (forensische) psychiatrie. Door Parnassia is een instructievideo gemaakt over de afname van de SCIL en VGGNet heeft een overzicht gemaakt over hoe je de SCIL inzetten kan.
SCAF – Screener voor adaptief functioneren en een lichte verstandelijke beperking.
De SCAF is een screeningsvragenlijst voor adaptief functioneren bij personen waarbij mogelijk sprake is van een LVB, in tegenstelling tot de SCIL is de SCAF nog niet gevalideerd bij patiënten met ernstige psychiatrische problemen. Beiden kunnen gecombineerd worden. om in korte tijd een inschatting van het functioneren op de belangrijkste domeinen uit de DSM-5-TR classificatie van LVB te maken. De SCAF kan ook worden ingezet als uitgangspunt voor een behandel- of zorgplan. De SCIL en SCAF kan worden ingezet door elke professional die in aanraking komt met personen met LVB, waaronder in het onderwijs, de GGZ, de gehandicaptenzorg, psychiatrie, de politie, bij reclassering en in penitentiaire inrichtingen.
Keuzegids screening en diagnostiek VB
In deze keuzegids van Alliade wordt ingegaan op wat een verstandelijke beperking is, hoe die en de mate ervan vastgesteld kan worden. De Keuzegids geeft overzichten van de Nederlandstalige instrumenten voor het screenen en diagnosticeren van het intellectueel en adaptief functioneren en een keuzewijzers om voor iedere cliënt het meest passende instrument te kunnen kiezen.
Cognitief functioneren
WAIS-IV
De WAIS-IV-NL is een individueel toepasbaar klinisch instrument waarmee het intellectuele vermogen van adolescenten en volwassenen vanaf 16 jaar kan worden bepaald. De test bestaat uit 10 vaste en 5 optionele onderdelen en wordt met behulp van 2 iPads afgenomen. In het onderzoeksrapport worden de cognitieve capaciteiten uiteengezet in sterke en zwakke punten op relevante onderzoekthema’s zoals woordenschat, rekenen, ruimtelijk en sociaal inzicht en het werkgeheugen en de (verwerkings)snelheid.
SON-R IQ test
De SON-R 6-40 is een niet-verbale intelligentietest, geschikt voor kinderen en volwassenen tussen de 6 en 40 jaar. Het gebruik van gesproken of geschreven taal is bij de afname niet nodig.
De test is met name geschikt voor het vaststellen van de intelligentie bij personen die beperkt zijn in hun verbale communicatie zoals doven en slechthorenden en personen met taal- en spraakstoornissen. Ook voor personen die weinig Nederlands spreken, voor autistische personen en voor kinderen met ontwikkelingsachterstanden is deze test bij uitstek geschikt.
Adaptief functioneren
ADAPT – vragenlijst voor adaptief gedrag (te bestellen via Hogrefe)
De ADAPT is een korte observatievragenlijst om adaptieve vaardigheden van volwassenen (16+) in kaart te brengen. De ADAPT meet met 62 items (verdeeld over 8 schalen) vaardigheden die belangrijk zijn voor het (onafhankelijk) functioneren in onze maatschappij, zoals vaardigheden op het gebied van persoonlijke hygiëne, sociale contacten of het omgaan met geld en post.
ABAS-3 Schaal voor adaptief gedrag (te bestellen via Hogrefe)
De ABAS-3 brengt het adaptieve gedrag van kinderen en volwassenen in kaart, zoals communicatie en sociaal contact, vrijetijdsbesteding, het zorgen voor de eigen gezondheid en veiligheid, of het uitvoeren van activiteiten in een thuis- of schoolomgeving. Voor volwassenen (18-80 jaar) is er een zelfrapportagevragenlijst en een informantenrapportagevragenlijst.
Zelfredzaamheid
Tool: Zelfredzaamheidmatrix (ZRM)
Met de Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM) kan de mate van zelfredzaamheid van cliënten eenvoudig en volledig worden beoordeeld.
Tool: Krachtenwijzer
De Krachtenwijzer is een digitaal instrument met zowel voordelen voor zorgprofessionals als cliënten. Het maakt inzichtelijk wat iemand op een bepaald gebied zelfredzaam maakt en antwoord op drie vragen: Wat is hierin zijn eigen kracht? Wat is de invloed hierop van zijn netwerk? Op wat voor manier speelt de aanvullende professionele hulp hierin een rol?
Sociaal-emotionele ontwikkeling
SEO-R2 Schaal voor het in kaart brengen van de Emotionele ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking – Revised (2017).
Dit instrument beoogt de emotionele ontwikkeling in te schalen van mensen met een verstandelijke beperking. De basis is de ‘normale’ emotionele ontwikkeling tussen 0-12 jaar. Dit is een informantenrapportagevragenlijst. (te bestellen via Hogrefe)
De Vragenlijst Emotionele Ontwikkeling (VEO) wordt ingevuld samen met de client. Deze is verkrijgbaar als download in het boek Emotionele ontwikkeling: Over basisbehoefte en draagkracht, kwetsbaarheid en plezier van Jolanda Vonk (2021)
ESSEON-R Schaal voor het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau (2014) (te bestellen via Hogrefe)
Met dit instrument kan het sociaal-emotionele ontwikkelingsniveau in kaart worden gebracht bij kinderen en volwassenen met een ontwikkelingsleeftijd van 0 tot 14 jaar.
Proefschrift: Emotionele ontwikkeling bij personen met een verstandelijke beperking: onderzoek naar de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling en een aansluitende coachingsmethodiek (Filip Morisse, Universiteit Gent 2021)
De emotionele ontwikkeling vormt de rode draad in dit proefschrift, zowel wat het psychometrische onderzoek betreft naar de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling, als wat het actieonderzoek betreft naar de ontwikkeling van een coaching methodiek voor begeleiders van deze doelgroep.
Website: LVB & sociale informatieverwerking.
Op deze site wordt er uitleg gegeven over de sociale informatieverwerking bij mensen met een LVB vanuit de sociale informatieverwerkingstheorie.
