Psychische problemen & LVB
In dit bronnenoverzicht bundelen we bronnen die binnen de GGZ gebruikt kunnen worden voor het herkennen van, en aansluiten op een LVB en in de LVB-zorg voor signalering, diagnostiek en behandeling van psychische problemen.
Over het algemeen geldt dat de kenmerken van psychische problemen ook gezien worden bij mensen met een LVB. Maar hoe lager het niveau van functioneren, hoe groter de kans op een atypische presentatie van een psychische stoornis.
Mensen met zwakbegaafdheid(ZB)/LVB hebben zo’n 30-40 % meer kans op psychische stoornissen dan normaal begaafde personen. Omdat grotendeels dezelfde diagnostische criteria van psychische stoornissen gelden als beschreven in de DSM-5-TR verwijzen we eerst naar bronnen die informatie geven over de kenmerken, criteria en/of symptomen van verschillende psychische stoornissen zoals die voor mensen in het algemeen gelden.
Psychische problemen in het algemeen
Website: GGZ Standaarden – kwaliteitsstandaarden
Op deze pagina staan links naar kwaliteitsstandaarden over verschillende psychische problemen of stoornissen. Per stoornis, zoals ADHD, depressieve stoornissen en psychose staat o.a. beschreven wat de kenmerken of symptomen daarvan zijn, mogelijke oorzaken, mogelijkheden voor diagnostiek en behandeling. Ze zijn gemaakt door patiënten, hun naasten en professionals en erkend door beroeps- en patiëntenorganisaties. De generieke module Diagnostiek en de werkkaart Samen koers bepalen beschrijven hoe goede diagnostiek er volgens verenigingen van patiënten, naasten en professionals uitziet. Ook zijn er keuzehulpen beschikbaar die je voor een aantal stoornissen patiënt-specifieke adviezen kan geven voor zorg en behandeling.
Naast de website kunnen professionals ook gebruik maken van de gratis GGZ Standaarden app.
Website: Richtlijnen en zorgstandaarden Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.
Op deze pagina staan richtlijnen (evidence-based aanbevelingen voor de dagelijkse praktijk) en zorgstandaarden (beschrijving van de noodzakelijke onderdelen van multidisciplinaire zorg voor mensen met psychiatrische problemen) die psychiaters ondersteunen bij de uitvoering van hun werkzaamheden. Behalve de richtlijn psychose spectrum stoornis wordt er geen specifieke aandacht geschonken aan LVB. Bij sommige richtlijnen staat er expliciet vermeld dat de richtlijn niet geldt voor patiënten met een LVB.
Keuzehulpen voor Samen beslissen bij psychische problemen
Om patiënten, naasten en professionals te ondersteunen bij Samen beslissen zijn er gratis keuzehulpen beschikbaar. Die zijn gebaseerd op de zorgstandaarden en ontwikkeld door MIND met patiënten en naasten uit hun achterban én professionals.
Er zijn interactieve keuzehulpen Samen beslissen over: Angst, ADHD, Persoonlijkheidsstoornissen, Problematisch alcoholgebruik, Depressie en Bipolaire stoornis.
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5) te bestellen
Dit handboek uit 2013 bevat de actuele classificatie van de meest voorkomende tot de zeldzaamste stoornissen, met alle bijbehorende criteria. De DSM-5 is de opvolger van de DSM-IV(-TR).
Boek: Alles over psychische stoornissen
Deze publicatie uit 2016 bevat informatie over psychische aandoeningen, opgeschreven in begrijpelijke taal. Het boek is bedoeld voor patiënten en naastbetrokkenen en geeft informatie over wat een aandoening inhoudt, welke symptomen erbij horen en wat de behandelopties zijn. Het boek volgt de indeling van de DSM-5.
Boek: De beschrijvende diagnose
Dit boek beschrijft een Aanpak van de Beschrijvende Diagnose (ABD) voor psychologen. Deze ABD is afgeleid van de richtlijn psychiatrische diagnostiek voor psychiaters, sluit aan bij wat in de DSM-5-TR-TR onder de aanpak voor de beschrijvende diagnose wordt verstaan en bij wat in de GGZ Standaarden binnen de generieke module diagnostiek onder diagnose wordt verstaan.
Psychische problemen en een LVB
Over het algemeen geldt dus dat de kenmerken van psychische stoornissen ook gezien worden bij mensen met een LVB. Maar hoe lager het niveau van functioneren, hoe groter de kans op een atypische presentatie van een psychische stoornis. De bronnen hieronder geven daar informatie over.
Daarnaast vraagt een LVB ook aanpassingen aan het diagnostisch onderzoek en de behandeling. Daaraan besteden we, in meer algemene zin, ook aandacht.
GGZ standaard ‘Psychische stoornissen en zwakbegaafdheid (ZB) of licht verstandelijke beperking (LVB)’- ook verkrijgbaar als pdf-bestand. Deze GGZ stadaard geeft tips en handreikingen hoe je deze patiënten met een LVB in de GGZ zelf de juiste zorg kan bieden. Het dient als onderlegger bij GGZ Standaarden die hierboven zijn genoemd. In deze standaard zit ook een uitgebreide literatuurlijst waar meer informatie te vinden is. Naast de standaard is er ook een casuskaart LVB/Zwakbegaafdheid waarmee je in 15 minuten leert over aanbevelingen uit de kwaliteitsstandaarden en hoe je die gebruikt.
Handboek Psychiatrie en lichte verstandelijke beperking – te bestellen
In dit handboek uit 2016 staat voor veel psychiatrische problemen uiteengezet wat daarover bekend is bij mensen met een LVB ten aanzien van o.a. prevalentie, diagnostiek en behandeling.
Boek: Verstandelijke beperking en psychiatrie: Een neurowetenschappelijk perspectief – te bestellen
Dit boekt uit 2019 brengt de neurobiologische correlaten van gedragsproblemen en psychische symptomen bij mensen met een verstandelijke beperking in kaart. Daardoor kunnen de differentiaaldiagnostiek en het antwoord op de hulpvragen er nog verder op vooruitgaan, zowel op psychiatrisch, psychofarmacologisch, agogisch, psychologisch als psychotherapeutisch vlak
Boek: Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen – te bestellen
Deze publicatie uit 2014 beschrijft o.a. de kenmerken van verschillende psychische stoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking en de mogelijkheden voor diagnostisch onderzoek en behandeling. Dit boek gaat ook over lagere niveaus van verstandelijk functioneren dan LVB.
Tijdschrift voor Psychiatrie – Themanummer over psychiatrie en lage begaafdheid
In dit themanummer uit 2019 staan verschillende artikelen, zowel meer inleidend als meer verdiepend, over psychiatrische problematiek bij mensen met een LVB (lage begaafdheid). De losse artikelen zijn te downloaden via links op de website.
Mental health problems in people with learning disabilities: prevention, assessment and management (Engelstalig)
Deze Engelse NICE richtlijn behandelt het voorkomen, diagnosticeren en behandelen van psychische stoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking. In de richtlijn wordt de hele context van de patiënt betrokken. Het doel van de richtlijn is de zorg voor psychische stoornissen te verbeteren en de patiënt en diens netwerk actief te betrekken in de behandeling. Let op: dit gaat niet alleen over LVB, maar ook over lagere niveaus van verstandelijk functioneren.
E-magazine (H)erkennen van psychiatrische problematiek bij mensen met een VB
In het E-magazine ‘(H)erkennen van psychiatrische problematiek bij mensen met een verstandelijke beperking’ zijn alle bijdragen van het op 27 mei 2021 gehouden congres ‘Psychiatrie in de gehandicaptenzorg’ gebundeld. In dit e-magazine staan o.a. bijdragen over verslaving, psychose, suïcide en PTSS.
Netwerk Licht Verstandelijke Beperking in de GGZ.
In het netwerk zijn werknemers van verschillende ggz-organisaties uit het hele land aangesloten die patiënten met een LVB behandelen. Met elkaar worden in onlinebijeenkomsten ontwikkelingen rondom deze patiëntengroep besproken. Kennis, ervaringen en best practice worden uitgewisseld en zo wordt een ieder op een laagdrempelige manier inhoudelijk gevoed.
Themapagina over Zwakbegaafdheid of een LVB op Psychiatrienet
Daarin vind je links naar o.a. relevante tijdschriften, boeken, organisaties, kwaliteitsstandaarden, opleidingen en cursussen.
Folder/handreiking LVB & Psychiatrie
In deze handreiking van VGGNet worden 9 thema’s besproken rondom diagnostiek en behandeling van mensen met een LVB binnen de algemene psychiatrie, waaronder bejegening, communicatie en ontwikkelgericht kijken en werken.
Aflevering GGZ College ‘Psychiatrie en LVB: beperkt begrepen’ – GGZ Friesland
In dit webinar (opgenomen) spreken verschillende tafelgasten over mensen met een LVB binnen de psychiatrie. Naast verschillende professionals sluit er ook een naaste aan, zij deelt als familie-ervaringsdeskundige haar persoonlijke verhaal.
Podcastaflevering LVB & GGZ – Studio LVB Middin
In deze uitzending van Studio lvb hoor je Arina van der Kwaak, psycholoog bij Middin én Elke Stam, psycholoog bij GGZ Delfland. Zij willen een brug slaan tussen de geestelijke gezondheidszorg (ggz) en gehandicaptenzorg (lvb).
Boek: Ruimte voor kleur – 50 jaar psychiatrie en gehandicaptenzorg
Het boek Ruimte voor kleur, 50 jaar psychiatrie en gehandicaptenzorg van Peter Siebesma beschrijft de geschiedenis van psychiatrie en gehandicaptenzorg in hun onderlinge samenhang. Zijn reis door 50 jaar zorg voert met name langs de weg van integratie, vermaatschappelijking van zorg en inclusie. Bijzondere aandacht besteedt hij aan de ondersteuning van mensen met een LVB.
